Η Μέση Οδός, απο τις πολεμικές τέχνες στην καθημερινότητά μας.

Η ευτυχία δεν έγκειται μονάχα στην επιδίωξη όσων επιθυμούμε και μάς ευαρεστούν, αλλά και (κατά το μάλλον) στην αποτροπή όσων αποστρεφόμαστε και μάς δυσαρεστούν.

Η αρχαία φιλοσοφική διανόηση υποστήριξε ότι μεταξύ τής ευτυχίας και τής αρετής υπάρχει ουσιαστική σχέση. Δεν θα μπορούσε να είναι κανείς ευτυχισμένος, χωρίς να είναι ενάρετος. Η αρετή, λοιπόν, ορίστηκε ως η μεσότητα ανάμεσα σε δυο άκρα, το ένα της έλλειψης και το άλλο τής υπερβολής, με απώτερο σκοπό το “ορθώς πράττειν”. Επιδεχόμενο, προφανώς, περισσότερης ανάλυσης περί υποκειμενικού και αντικειμενικού καθορισμού τής μεσότητας (και τού “ορθώς πράττειν”), μπορούμε να δώσουμε μια λειτουργική κατεύθυνση στην στόχευσή αυτής, ορίζοντάς τη, όχι αφηρημένα, αλλά σε σχέση με τον συγκεκριμένο άνθρωπο (αναλογιζόμενοι τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του), και πάντα δια των διδαχών τού Λόγου και τής επιστήμης.

Χαρακτηριστικά και γνωστά παραδείγματα περί διδαχής τής μεσότητας ως αρετής και ευτυχίας, μπορούμε να βρούμε σε σημαντικά έργα, όπως στου αρχαίου κινέζου φιλόσοφου Κομφούκιου (“η διδασκαλία της μέσης οδού”), στων αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων Αριστοτέλη (“Ηθικά Νικομάχεια” και “Ηθικά ευδήμεια”) και Επίκουρου , (“Κύριαι δόξαι” και “Επιστολή προς Μενοικέα”). Ακόμη, σε πολλά μεταγενέστερα αλλά και προγενέστερα έργα, όπως των Παρμενίδη, Ηράκλειτου, Επίκτητου, Μάρκου Αυρήλιου, αλλά και στα λιτά αποφθέγματα των 7 σοφών της αρχαιότητας, τα οποία χαραγμένα στο μαντείο των Δελφών μάς επισφραγίζουν τα παραπάνω με τα πασίγνωστα “Μηδέν Άγαν” και “Μέτρον άριστον”. Απο τότε, η σπουδαιότητα τής μεσότητας επηρρέαζε και ενέπνεε παγκόσμια πολλούς ακόμα τομείς τής ζωής, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την καθιερωμένη αρχή Goldilocks (Χρυσομαλλούσα-αναλογία απο το αντίστοιχο παραμύθι) η οποία χρησιμοποιείται σε μεγάλο εύρος επιστημών, όπως τής βιολογίας, μηχανικής, αστρονομίας, οικονομίας, κλπ, υποδηλώνοντας το μέτρο τού “τόσο – όσο”, αφού με οιαδήποτε άλλη ποσότητα/βαθμίδα η υπάρχουσα κατάσταση θα κατέρρεε.

Αυτή η καθολική πίεση τής μέσης οδού δεν θα μπορούσε παρά να υπάρχει και στις πολεμικές τέχνες, αρχικά ως βασικό συστατικό επιτυχούς και λειτουργικής απόδοσης αυτών κι έπειτα ως δυνατότητα μεταφοράς της στην καθημερινότητά μας. Είναι δύσκολο να μπορέσει κάποιος να διακρίνει τα βαθύτερα διδάγματα που κρύβονται επιμελώς και πεισματικά κάτω απο τη φαινομενική χαρά τής δραστηριότητας/τέχνης/χόμπυ που εκτελεί. Αν όμως είναι αρκετά οξυδερκής και αναζητά κάτι περισσότερο απ’το να χαλαρώσει ή να ξεδώσει, προσεγγίζοντας τη δραστηριότητα ως ανώτερη ασχολία αντί απλού χόμπυ, τότε η αποκάλυψη σημαντικών διδαχών είναι αναπόφευκτη αφού – οι πολεμκές τέχνες εν προκειμένω – παρέχουν ξεκάθαρα μηνύματα στους ασκούμενους περί ορθής προσέγγισης της μεσότητας. Μια προσεκτική ματιά στα κάτωθι “μαχητικά” στοιχεία μάς δίνει τα διδάδγματα που χρειαζόμαστε :

Ένταση : Κατά την εξάσκηση, μαθαίνεις οτι η χρήση υπερβολικής προσπάθειας μειώνει την αποτελεσματικότητα των τεχνικών. Η κόπωση θα επέλθει πολύ σύντομα με αποτέλεσμα είτε να διακοπεί η προπόνηση νωρίς, είτε να μειωθεί δραματικά η λειτουργικότητα των τεχνικών, προσφεύγοντας, λανθασμένα, σε βιαστικές κινήσεις προσπαθωντας έτσι να καλυφθεί η αδυναμία σωστής τεχνικής εκτέλεσης των ασκήσεων. Επίσης η υπερβολική ένταση κάνει το σώμα άκαμπτο και σκληρό, καθιστώντας το πιο αργό ή δυσκίνητο, ένα μεγάλο μειονέκτημα στο χώρο των πολεμικών τεχνών.

Απόσταση : Απέναντι σε έναν συνασκούμενο ή αντίπαλο, χρειάζεται να υπάρχει η κατάλληλη απόσταση. Ένα βασικό συστατικό για να αποδώσει μια επίθεση, είναι να βρίσκεσαι τόσο κοντά (ή μακριά) σ’αυτόν, όσο πρέπει. Αν έχεις μεγάλη απόσταση, προφανώς το χτύπημά σου δεν θα βρεί το στόχο του, ή, και να ξεκινήσει η επίθεσή σου, θα φαντάζει περισσότερο σαν πρόωρο τηλεγράφημα προς τον αντίπαλο, δίνοντάς του αρκετό χρόνο αντίδρασης/αντεπίθεσης, παρά σαν αναπάντεχο χτύπημα. Αντίστοιχα αν είσαι πολύ κοντά του, αυξάνεις τον κίνδυνο να σε χτυπήσει πρώτος αυτός, αφού η χωρική εγγύτητα λειτουργεί εις βάρος της αντιληπτικής ικανότητας και κατ’επέκταση της άμυνας/αντίδρασης.

Επίθεση : Μια πολύ δυνατή επίθεση θα σε βγάλει εκτός ισορροπίας. Μια πολύ νωχελική επίθεση δεν θα είναι καθόλου ζημιογόνα. Μια πολύ βαθειά επίθεση θα σε βγάλει εκτός ορίων και θα σε εκθέσει. Μία πολύ ρηχή επίθεση θα δείξει δισταγμό και έλλειψη εμπιστοσύνης. Οι επιθέσεις πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβείς, πιο αποτελεσματικές, πιο ζημιογόνες και με τη λιγότερη δυνατή σπατάλη ενέργειας. Το αντίθετο δεν συμφέρει διότι αυξάνει τις πιθανότητες στον αντίπαλο να κάνει ακριβώς αυτό, δηλαδή μια επιτυχημένη επίθεση εναντίον σου.

Άμυνα : Ένα επερχόμενο χτύπημα πρέπει να αντιμετωπιστεί σωστά και γρήγορα. Στις ανατολίτικες πολεμικές τέχνες δεν συνηθίζουμε στις επιθέσεις να αντιστεκόμαστε ωμά και άκαμπτα, αλλά να προσαρμοζόμαστε σ’αυτές ή να τις ανακατευθύνουμε. Σε ενα σπρώξιμο δηλαδή δεν θα σταθώ σα βράχος, ούτε σε ένα τράβηγμα θα τσιμεντωθώ στο έδαφος. Θα πάω με τη φορά τής κίνησης και τής ενέργειας που μού ασκεί η πίεση τού αντιπάλου προς πάσα κατεύθυνση και θα την αξιοποιήσω όσο μπορώ υπέρ μου/εναντίον του, μετατρέποντας το φαινομενικό μειονέκτημα στο οποίο με έφερε ο αντίπαλος, σε στιγμιαίο πλεονέκτημα. Αυτό ισχύει για κάθε δυνητική επίθεση. Ταυτόχρονα, αν αμυνθώ με υπερβολή διώχνοντας μια επίθεση μακριά μου, μάλλον θα αφήσω εκτεθειμένα τα υπόποιπα ευάλωτα σημεία τού σώματός μου. Αλλά και εαν η άμυνά μου έχει τεχνικές ελλείψεις, ενα δυνατό χτύπημα μάλλον θα περάσει τελειώνοντας γρήγορα και εις βάρος μου τη συμπλοκή.

Αισθήσεις : Χρειάζεται τόση ηρεμία ώστε να μην καταλήγει σε υποτονικότητα. Συγχέεται εύκολα η προτροπή για χαλάρωση και ηρεμία, σε άβουλη υποχωρητικότητα και νωχελικότητα, με αποτέλεσμα να μην γίνεται ορθά κατανοητό το “προσαρμόζομαι στην δύναμη/ενέργεια τού αντιπάλου”. Χρειάζεται, επίσης, τόσο άγχος ώστε να μην καταλήγει σε πάγωμα/παράλυση. Είναι γνωστά τα αρνητικά αποτελέσματα τού έντονου άγχους στο σώμα και στο νου. Λήθη, πάγωμα, νευρικότητα, τρέμουλο, σύγχηση, κλπ. Αυτό που χρειαζόμαστε (ακριβώς επειδή κατανοούμε οτι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση ανάγκης και απόδοσης) είναι η μαχητική ηρεμία και το δημιουργικό άγχος, αμφότερα στον κατάλληλο βαθμό, ώστε να μπορεί να εκδηλωθεί το καλύτερο κομμάτι της εκπαίδευσής μας.

Συμπεριφορά : Πρός κάθε επικείμενο αντίπαλο, συνασκούμενο, επιτιθέμενο, φίλο, άγνωστο και εν γένει προς κάθε αλληλεπίδραση εντός της οποίας εμπλεκόμαστε, χρειάζεται ΣΕΒΑΣΜΟΣ, αντί των άκρων του, δηλαδή αλαζονείας ή ταπεινότητας. Αντίστοιχα θέλουμε ΘΑΡΡΟΣ αντί θράσους ή δειλίας, θέλουμε ΗΡΕΜΙΑ αντί οργής ή απάθειας, θέλουμε ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΙΑ αντί φιλαργυρίας ή τσιγγουνιάς, θέλουμε ΜΕΓΑΛΟΨΥΧΙΑ αντί ματαιοδοξίας ή μικροψυχίας. Συμπερασματικά, πρέπει να αναζητάμε αυτό το “τόσο-όσο” όριο, σύμφωνα με το οποίο δεν θα υποπέσουμε στα σφάλματα που μπορούν να επιφέρουν τα διαμετρικά αντίθετα άκρα.

Θα μπορούσαμε να στοχεύσουμε και σε άλλα χαρακτηριστικά, αλλά θα μακρυγορήσω άνευ λόγου. Η βασική ιδέα της μεσότητας είναι εύκολο να συζητηθεί, αλλά δύσκολο να κατανοηθεί και να βιωθεί. Τα βιολογικά μας πάθη/αδυναμίες, οι κοινωνικοί αποπροσανατολισμοί/παρεμβολές και οι πολιτισμικές πιέσεις της απότομης μεταφοράς μας απο την αφρικανική σαβάνα (εκατοντάδων αιώνων) στη μητροπολίτικη ζούγκλα (των τελευταίων αιώνων), καθιστούν δύσκολο το έργο της εξισορρόπησης των επιβλαβών άκρων, αφήνοντας τήν εποικοδομητική μεσότητα στο παρασκήνιο και στη στείρα θεωρία των αστόχαστων πεποιθήσεών μας.

“Η διαφορά απο τη θεωρία στην πράξη, είναι μικρή στη θεωρία αλλά μεγάλη στην πράξη”