Όλο το ταξίδι στον χώρο των μαχητικών τεχνών, δεν είναι παρά μια προσπάθεια αλλαγής. Προφανώς μιας αλλαγής προς αυτό που ο καθένας θεωρεί καλύτερο για τον εαυτό του. Για κάθε ασκούμενο και ένας διαφορετικός στόχος. Οι στόχοι είναι πολλοί και διαφέρουν αναμεταξύ τους. Αυτό που δεν διαφέρει και αποτελεί μια αναπόδραστη αναγκαιότητα (προκειμένου να επιτευχθεί του καθενός ο στόχος) είναι η διαδικασία αλλαγής προς το καλύτερο! Αλλιώς μπαίνεις σε μια σχολή, αλλιώς θα βγεις. Σαφώς πολύ σημαντικό ρόλο παίζει το πληροφοριακό περιεχόμενο που θα λάβει ο καθένας κατά την εκπαίδευσή του, μιας και αυτή θα συσχετιστεί άμεσα με όλα τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του και της ψυχοσύνθεσής του, είτε εκτοξεύοντας το άτομο προς την επιθυμητή βελτίωση, είτε κρατώντας το απλά σε μια μετριότητα, είτε, ακόμα, ενισχύοντας τις λανθάνουσες συμπεριφορές που παραφυλάνε προς εκτόνωση. Παρ’ όλα αυτά, το άτομο τοποθετεί τον εαυτό του σε μια τακτική διαδικασία εκπαίδευσης, απόκτησης νέων γνώσεων και γενικά σε μια προϊούσα βελτίωση. Η προσωπική μου εμπειρία μού έχει δείξει ότι η προσπάθεια βελτίωσης των σωματικών/κινητικών ικανοτήτων, δεν συνάδει απαραίτητα και με την πνευματική/νοητική βελτίωση, όσο και έχει συνυφανθεί ο χώρος των πολεμικών τεχνών με πνευματικά καλλιεργημένους, συνετούς, ήρεμους και φιλοσοφημένους ασκούμενους. Η πνευματική αλλαγή εδώ, ακολουθεί ασθμαίνοντας, χωρίς να περιορίζεται αυτό το φαινόμενο στο συγκεκριμένο χώρο, αλλά στον άνθρωπο εν γένει.
Η σωματική βελτίωση απαιτεί τη δική της προσπάθεια, η πνευματική βελτίωση απαιτεί τη δική της. Και αυτοί οι δυο κόσμοι, σώμα και πνεύμα, καλό είναι να συμπορεύονται, προκειμένου η ισχύς να αποκτήσει υπευθυνότητα, η δύναμη να αποκτήσει έλεγχο και οι ικανότητες να αποκτήσουν έντιμο και καθαρό πεδίο δράσης. Υπάρχουν κάποια κοινά πεδία συνάντησης σώματος και πνεύματος, αλλά ο πολύπλοκος νους, μέσα στον δικό του αφανή μικρόκοσμο, προϊόν εξέλιξης χιλιάδων αιώνων, σίγουρα αποτελεί ένα υπέροχο μυστήριο προς αποκάλυψη, όσο και σκόπελο προς υπερπήδηση. Σκόπελο όμως, γιατί; Διότι οτιδήποτε συμβαίνει παρασκηνιακά εντός του μυαλού μας, καθορίζει εν πολλοίς και το ποιες συμπεριφορές θα εκδηλωθούν από εμάς. Το πώς θα ανταποκριθούμε στα εξωτερικά ερεθίσματα που πυροβολούν τα αισθητηριακά όργανα και την αντίληψή μας. Το πώς θα κρίνουμε, πώς θα μιλήσουμε, πώς θα αξιολογήσουμε, πώς θα ανταποκριθούμε, πώς θα διαχειριστούμε, πώς και τι θα αποφασίσουμε, πώς θα αντιδράσουμε, πώς θα σκεφτούμε ή πώς θα αλλάξουμε προς αυτό που θεωρούμε ως ιδανικότερο. Εδώ, απαιτούνται αλλαγές για την απόκτηση των οποίων δεν είμαστε ιδιαίτερα διατεθειμένοι να ιδρώσουμε, μιας και, κυρίως, θεωρούμε ότι σπάνια σφάλλουμε ή ότι δεν χρήζουμε ιδιαίτερης διόρθωσης ή βελτίωσης, ενώ οι ευθύνες βαραίνουν τους ώμους των “άλλων”. Ο μικρόκοσμος του νου μας όμως, μάς παίζει ένα ενδιαφέρον και παράδοξο παιχνίδι.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα όργανο που παραμένει ανοικτό στις αλλαγές και που δύναται να “επανακαλωδιωθεί” από τα γεγονότα και τις εμπειρίες. Τα τελευταία, με τη σειρά τους, μπορούν να τροποποιήσουν ό,τι ήδη υπήρχε, πράγμα που δείχνει ότι ο εγκέφαλος βρίσκεται σε μόνιμη και διαρκή σχέση τόσο με το περιβάλλον όσο και με τον ψυχισμό του υποκειμένου. Περίτεχνοι μηχανισμοί αποθηκεύουν και ανακαλούν αντιλήψεις και ερεθίσματα, με τον αυθόρμητο τρόπο που θα θέλαμε να δούμε να συμβαίνει, όπως, πχ, άμα χρειαζόταν να αντιδράσουμε αντανακλαστικά σε μια αναπάντεχη απειλητική κατάσταση, ακριβώς όπως κατά την εκπαίδευσή μας στην προπόνηση (διαδικαστική μνήμη κι όχι ασυνείδητο). Ακόμα και στο σύστημα λειτουργίας των γονιδίων, υπάρχουν μηχανισμοί προορισμένοι να δίνουν χώρο στην εμπειρία και την επιρροή της στο επίπεδο έκφρασης των γονιδίων αυτών! Κοινώς, ο άνθρωπος είναι γενετικά προκαθορισμένος ώστε να μην είναι γενετικά προκαθορισμένος και να μπορεί να συμμετέχει στην ίδια του την πραγμάτωση και ΑΛΛΑΓΗ! Μια μικρή αναφορά εδώ στην ατυχή και άστοχη κουβέντα “έτσι είμαι εγώ, δεν θα αλλάξω τώρα”, που χρησιμοποιείται κατά κόρον και με περίσσια περηφάνια από το νωθρό πνεύμα του κοινού νου.
Εδώ, αξίζει να γίνει αναφορά σε μια εξαιρετικής σημασίας νοητική διαδικασία, η οποία οδηγεί τον καθένα από εμάς σε ανυποψίαστες πλάνες : μια αντίληψη ενός εξωτερικού ερεθίσματος/γεγονότος, μάς αφήνει ένα ίχνος (Α). Σε μια μετέπειτα κατάσταση, μια ακόμα αντίληψη ενός άλλου εξωτερικού ερεθίσματος/γεγονότος, μάς αφήνει ένα άλλο ίχνος (Β). Αργότερα, αυτά τα δυο πρωτογενή ίχνη (Α+Β) μπορούν να συσχετιστούν μεταξύ τους δημιουργώντας ένα νέο ίχνος (Γ) το οποίο όμως, απομακρυνόμενο από την αρχική αντίληψη και γεγονός, αφενός δεν αντιστοιχεί στην αρχική εξωτερική πραγματικότητα, αφετέρου συνιστά φαντασιακό σενάριο που ανήκει στην ασυνείδητη εσωτερική πραγματικότητα που έχει σχηματιστεί στο μυαλό του καθενός. Η τελευταία αφήνεται στην επιρροή καταπιεσμένων επιθυμιών, τραυματικών εμπειριών και φαντασιώσεων. Αντί ανάκλησης πραγματικών συμβάντων μπορεί να αντιμετωπίζουμε μια φαντασίωση (ή μια ψυχική καταπίεση), η οποία όντας η νέα μας πηγή πια, να καταλήγει να διαμορφώνει τη σύσταση της πραγματικότητας όπως την αντιλαμβάνεται το υποκείμενο. Τελικά είναι αδύνατον να διακριθεί η αλήθεια από τη συναισθηματικά φορτισμένη μυθοπλασία. Μέσα σε αυτόν τον παρασκηνιακό αχταρμά του νοητικού μας μικρόκοσμου, έρχονται να μπλεχτούν και οι θεωρίες μας, οι απόψεις μας, οι οπτικές μας και οι κάθε λογής παραπληροφορημένες γνώμες μας, οι οποίες όλες καθορίζουν και τις συμπεριφορές μας. Συμπεριφορές συνυφασμένες από την αντίληψη της εξωτερικής πραγματικότητας αλλά και την φορτισμένη ασυνείδητη εσωτερική πραγματικότητα, η οποία, παρεμβαίνοντας στην πρώτη εν αγνοία του υποκειμένου, αναδιατάσσει τις αναπαραστάσεις μέσα μας και τελικά καθορίζει την παραγόμενη πράξη. Εδώ λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με ένα παράδοξο : οι μηχανισμοί που επιτρέπουν την αποτύπωση μιας εμπειρίας, είναι οι ίδιοι που μας χωρίζουν απ’ την αρχική εμπειρία καθαυτή. Το αποτυπωμένο ίχνος ενός γεγονότος (=εξωτερική πραγματικότητα) έχει αναδευτεί με άλλα ίχνη που διέπουν την ψυχική μας ζωή (=ασυνείδητη εσωτερική πραγματικότητα) και ως αποτέλεσμα μιας σειράς συνειρμών, παραμορφώσεων, τροποποιήσεων και κατακερματισμού, το γεγονός καθαυτό καθίσταται μη προσβάσιμο, καταλήγοντας σε παραποίηση της σκηνής που έλαβε χώρα στην πραγματικότητα. Το άτομο, δηλαδή, βλέπει τον κόσμο μέσα από το πρίσμα της φαντασίωσής του.
Σίγουρα μαθαίνουμε νέα πράγματα, φτάνουν στα αυτιά μας πληροφορίες, που και που κάνουμε μια αναπροσαρμογή στον τρόπο σκέψης, μια τροποποίηση στην οπτική, όμως αλλάζουμε στην περιφέρεια και σπάνια στο κέντρο. Οι απόψεις μας είναι κυρίως προϊόντα γνώμης αντί εμπεριστατωμένης γνώσης και κάτω από ενδελεχή ανάλυση μπορούν να φανούν διφορούμενες και ασυνεπείς, σε σχέση με τις αρχές που αρχικά δείχνουν να πρεσβεύουν. Η γνωσιακή ασυνέπεια (cognitive dissonance) φαίνεται να κυριαρχεί και να χρησιμεύει ως νοητική παράκαμψη με τελικό σκοπό το αυτοχειροκρότημά μας, την αυτεπιβεβαίωσή μας. Οι θεμελιακές αλλαγές στον τρόπο σκέψης και οπτικής είναι όχι μόνο κοστοβόρες για τον μέσο άνθρωπο (ίσως λόγω πολλών υποχρεώσεων, λόγω έλλειψης χρόνου, λόγω νωθρότητας, κλπ), αλλά και δυσπρόσιτες, εξαιτίας των παραπλανητικών και παρασκηνιακών νοητικών μηχανισμών που μάς διαμορφώνουν από τα γεννοφάσκια μας. Μηχανισμών που αντί, αναγνωρίζοντάς τους, να προκαλούν την αμφιβολία μας, εξάρουν τις – απερίσκεπτες – βεβαιότητές μας, βεβαιότητες που όπως φάνηκε παραπάνω είναι συχνά προϊόντα διαστρέβλωσης και πλάνης!
Με βασικές γνώσεις νευρο-επιστημών, θα μαθαίναμε πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Με βασικές γνώσεις εξελικτικής βιολογίας και ανθρωπολογίας, θα μαθαίναμε πώς διαμορφώθηκε ο εγκέφαλός μας. Με βασικές γνώσεις κοινωνιο-ψυχολογίας, θα μαθαίναμε πως επηρεάζεται ο εγκέφαλός μας. Με βασικές γνώσεις ιστορίας θα μαθαίναμε σε ποια λάθη να μην μας ξανά οδηγήσει ο εγκέφαλός μας. Με βασικές γνώσεις φιλοσοφίας, θα μαθαίναμε πως να σκέφτεται κριτικά ή πως να αμφιβάλει δημιουργικά ο εγκέφαλός μας. Συμβαίνει όμως να προτιμώνται συχνότερα οι θωπευτικές γνώμες, οι οποίες κατά τη σύγκρουση συμφερόντων ή και σε συνθήκες πόλωσης, ταμπουρώνουν τους ανθρώπους περισσότερο πίσω από την άκριτη σκέψη, το πείσμα και την πλάνη. Το μυαλό (όπως και το σώμα) αλλάζει διαρκώς. Ο Άγγλος νευροβιολόγος Ρόμπερτ Τέρνερ είχε πει : “Δεν χρησιμοποιούμε τον ίδιο εγκέφαλο δυο φορές”. Επίσης, ο αρχαίος Έλληνας Ηράκλειτος (ο σκοτεινός Εφέσιος ) είχε πει : “Δεν μπαίνουμε στο ίδιο ποτάμι δυο φορές”. Αμφότεροι αναγνώριζαν μια βασική κατάσταση που διέπει το σύμπαν, τη φύση, εμάς! Αυτή της συνεχούς αλλαγής, έναντι της ακαμψίας, της πλάνης και της στασιμότητας του νου.